Çocuklara düzen alışkanlığı nasıl kazandırılır?

Çocuklara düzen alışkanlığı nasıl kazandırılır?

Kimi ebeveyn 10 yaşındaki oğlunun elbiselerini katlayıp dolabına yerleştiremediğinden, kimisi 12 yaşındaki kızının yatağını dağınık bırakıp okula öylece gittiğinden yakınır. Aile içindeki düzensiz yaşam nedeniyle birçok evde çatışmaların ardı arkası kesilmez. Halbuki düzen öyle bir kurumsal kazanımdır ki çatışma arttıkça düzensizlik de artar. Bir çocuğun kendi yaşamını düzene koyabilmesi ancak o çocuğun duygu dünyasının düzenli olması ile mümkündür.

Öte yandan düzen çocuklarda “belli dönemlerde” ortaya çıkan bir ihtiyaç halidir. Eğer anne babalar çocuklardaki bu ihtiyacın oluştuğu dönemleri bilir ve bunu karşılamak için rehberlik ederlerse böylesi bir çocuk hiç zorlanmadan düzenli yaşamı kendinde bir tarz haline getirebilir.

Düzen üç ayrı yaş döneminde ortaya çıkar. Bunların ilki 3 yaş, ikincisi 10 yaş ve üçüncüsü de ergenlik sonrası dönem. Yani yaklaşık 19 20 yaş denebilir.

Çocuklara en kolay düzen alışkanlığını kazandırılacak dönem 3 yaş dönemidir. Bu yaşlardaki çocuklar dikkatli olursa onların içsel bir yöneliş ile düzen oluşturma gayreti içinde oldukları gözlemlenebilir.

Şöyle ki çocuklar bu dönemde düzeni sağlayabilmek için önce “alan” oluşturma çabası içindedirler. Ancak belirlenmiş bir alan içinde gerçekleşen eylemdir. Sınırları belli olmayan bir yerin tertip ve düzeni sağlanamaz.

Çocuklarda alan oluşturma

İşte çocuklar 3 yaş döneminde garip bir şekilde kendilerine alan oluşturmaya başlarlar. Masaların altına girer, masaların kenarlarını yastıklarla kapatırlar. Arkadaşları ile oynarken onlara ve kendilerine sınır çizerler, “buraya sakın geçme” diye bir birliğini ikaz ederler. Bu yaş dönemindeki çocuklara ev içinde bir oyun çadırı kurulacak olursa çocuklar bu çadırın içinde kendi yaşamlarını kurmaktan çok mutlu olurlar. Çocuğun bu dönemde oluşturduğu alanlara ondan izinsiz girilmez. Girilirse çocuk tepki verir.

İşte çocuğun kendi içsel yönelişi ile gerçekleştirdiği bu çaba fark edilmez veya engel olunursa çocuk bir süre sonra artık masanın altına girmez olur, dolapların içinde saklanmayı bırakır, kendi hayali alanlarının sınırlarını kullanmaktan vazgeçer. Aslında bu trajik vazgeçiş çocuğun kendini gerçekleştirmekten vazgeçmesi anlamına gelir. Eğer Ebeveynler bu dönemi kaçırırlarsa bir sonraki düzen kazanım dönemi 10 yaş civarına denk gelir.

Çocuklarda Düzen

Bu yaş Döneminde ise çocukta düzen ihtiyacı “kendi kişiliğini oluşturma mücadelesi” ile oluşur. Böylece, örneğin, kız çocukları, aynı annesi gibi çanta kullanmaya, erkek çocuklar babası gibi cüzdan taşımaya heves ederler. Çocuk böylesi bir döneme girdiğinde onun kendi kişiliğinin oluşumunu da destekleyecek şekilde çanta, cüzdan, gözlük kılıfı, kalemlik gibi gereçlerin temin edilmesi oldukça önemlidir.

Yine bu dönemde çocuğun sadece kendisinin kullanabileceği bir odası olursa düzen alışkanlığı “aidiyet hissi” ile de pekişir, daha bir kalıcı olur. Ancak çocuğa verilen oda evdekiler tarafından “izinsiz” kullanılıyor, annesi çamaşırları ortaya seriyor, baba kendince odada değişiklikler yapıyor, girip çıkıyor ise böylesi bir çocuk “aidiyet duygusu ile düzen oluşturma gücünü” yitirir. Eğer bu dönemde de ebeveyn çocuğuna gerektiği gibi rehberlik yapmadı ise, artık bir sonraki düzen ihtiyacının oluşacağı dönem beklenmelidir. Çocukla tartışmak, onu aşağılamak, baskı altına almak, cezalandırmak geçici düzen oluştursa da, uzun vadeli olarak bakıldığında çocuğun düzen hissini derinden bozar.

Çocukların ergenlik döneminden sonra oluşturduğu düzen içsel bir düzen değil dış dünyaya düzensiz görünmemek adına düzendir. Arkadaşları odasına girdiğinde, akrabaları onun çamaşırlarını ve pijamalarını yerlerde gördüğünde oluşan “mahcubiyet” hissiyle başarmaya çalıştığı düzendir ki bu oldukça yorucu bir çabadır.

Bütün bu bilgiler ışığında bakıldığında, aslında ebeveynlerin çocukları ile çatışmasına gerek olmadığını görüyoruz. Eğer bir çocuk düzensiz ise bu onun bir kabahati değil, gelişim dönemlerinde kendisini yeterince rehberlik yapılamamış olmasının bir sonucudur.